Chlorheksydyna – jeden z najczęściej stosowanych środków dezynfekujących. Składnik I: budynki chemiczne, a także organiczne
Substancją szeroko stosowaną od ponad pół wieku w środkach bakteriobójczych jest chlorheksydyna (CHX), należąca do grupy biguanidów – związków powierzchniowo czynnych. Sole przylegające do CHX znajdują zastosowanie w środkach dezynfekcyjnych, takich jak: glukonian, octan oraz chlorowodorek, których rozpuszczalność w wodzie jest różna.
Zadanie CHX zależy od wartości pH środowiska i widoczności substancji naturalnych.
Chlorheksydyna wykazuje silne działanie biobójcze w stosunku do bakterii Gram (+), słabe w stosunku do bakterii Gram (-) i nie wykazuje żadnego działania alokobójczego przeciwko gruźlicy. W przeciwieństwie do zarodników, CHX działa tylko przy podwyższonych poziomach temperatury.
- Poziom wrażliwości drożdżaków i dermatofitów na ten związek jest zbliżony do wrażliwości bakteryjnych komórek wegetatywnych.
- Niektóre infekcje lipofilne są zawieszone dzięki działaniu chlorheksydyny, podczas gdy infekcje hydrofilowe pozostają odporne na ten związek. Chlorheksydyna jest nieco niebezpieczna dla macierzyństwa i nie ma toksycznego działania.
Jedną z najszerzej stosowanych od ponad pół wieku substancji w produktach antyseptycznych jest chlorheksydyna (CHX), należąca do grupy biguanidów – środków powierzchniowo czynnych. Preparaty do dezynfekcji zawierają sole CHX takie jak: glukonian, octan oraz chlorowodorek, różnią się rozpuszczalnością w wodzie morskiej.
Zadanie CHX polega na pH środowiska, a także widoczności związków organicznych.
Chlorheksydyna ma silne działanie biobójcze w stosunku do bakterii Gram-dodatnich, słabą aktywność przeciwko mikroorganizmom Gram-ujemnym i jest nieaktywna w stosunku do prątków. Jest energiczny w porównaniu z zarodnikami bakterii tylko w podwyższonej temperaturze.
Wrażliwość drożdżaków i dermatofitów przypomina poziom wrażliwości komórek wegetatywnych drobnoustrojów. Zakaźność niektórych infekcji lipofilowych jest szybko dezaktywowana przez chlorheksydynę, ale infekcje hydrofilowe pozostają odporne. Chlorheksydyna jest dobrze tolerowana i nie wykazuje toksyczności. Słowa kluczowe
- środki antyseptyczne, chlorheksydyna, zadanie biobójcze
- bakteriobójcze, chlorheksydyna, działanie biobójcze
Substancje o działaniu przeciwdrobnoustrojowym występujące jako substancje energetyczne w preparatach dezynfekcyjnych można podzielić na różne grupy: alkohole, substancje utleniające (w tym jodofory) Czwartorzędowe substancje amoniowe czy biguanidy – związki surfaktantów.
Do tej drugiej grupy należy jeden z najszerzej stosowanie środków dezynfekujących: chlorheksydyna (CHX).
Dotychczasowa nazwa chemiczna tej substancji to chlorheksydyna, jednak w polskich utworach literackich coraz częściej używa się nazwy zwyczajowej – chlorheksydyna. Związek ten został po raz pierwszy wyprodukowany w Anglii w 1950 roku przez Imperial Chemical Industries (obecnie AkzoNobel) [2] Cząsteczka chlorheksydyny składa się z dwóch symetrycznie rozmieszczonych pierścieni 4-chlorofenolowych oraz 2 zespołów guanidyny połączonych centralnie łańcuchem heksametylenowym (ryc. 1) [2, 3]
Kationowa cząsteczka CHX jest energetyczna dzięki pojedynczym atomom chloru na obu pierścieniach fenolowych. Jest mocną zasadą i jest prawie nierozpuszczalny w wodzie, a rozpuszczalność w wodzie soli powstałych w wyniku reakcji z kwasami jest skrajnie różna.
Najnowsza wersja Farmakopei Polskiej VIII (FP) zawiera monografie soli chlorheksydyny: dioctanu, roztworu diglukonianu, a także dichlorowodorku [4] Substancje te z pewnością znajdą zastosowanie w lekach przeciwbakteryjnych. W wielu czasopismach iw języku potocznym nazwy soli chlorheksydyny są uproszczone do: chlorowodorek chlorheksydyny, octan lub glukonian.
- CHX występuje również w postaci różnych soli, które nie składały się z FP – fosfonianu. Najczęściej stosowanym w środkach dezynfekujących związkiem CHX jest glukonian (CHG).
- Glukonian chlorheksydyny nie został pozyskany w postaci stałej, powstaje jako 20% płynny środek (większe skupienie wskazuje na zbyt dużą lepkość) [2] Jest prawie bezbarwny lub lekko płynny.
Materiał jest mieszany z wodą i podobnie mieszany z nie więcej niż trzema częściami acetonu i nie więcej niż 5 częściami etanolu (96%). Octan chlorheksydyny jest mikrokrystalicznym proszkiem o barwie od białej do białawej.
Materiał jest średnio rozpuszczalny w wodzie, rozpuszczalny w etanolu (96%), słabo rozpuszczalny w glicerynie i glikolu propylenowym. Chlorheksydyna w postaci roztworu lub proszku jest generalnie bezwonna, tylko preparat octanowy może wyczuć zapach kwasu octowego.
Remedia mają gorzkie preferencje, które należy ukryć za pomocą odpowiednich substancji pomocniczych w preparatach dentystycznych [2] Chlorowodorek chlorheksydyny jest krystalicznym proszkiem o barwie od białej do białawej. Substancja trudna do rozpuszczenia w wodzie i glikolu propylenowym, naprawdę trudna do rozpuszczenia w etanolu (96%) [4]